Lo nhi
Lỗ nhị là một nhạc cụ truyền thống của Việt Nam, thuộc nhóm nhạc cụ hơi, thường được sử dụng trong nhạc dân gian và nhạc cổ truyền. Cái tên 'lỗ nhị' bắt nguồn từ cấu tạo và cách chơi đặc biệt của nhạc cụ này.
**Cấu tạo**
Lỗ nhị được làm từ ống trúc dài khoảng 50-60 cm, với đầu ống được bịt kín bằng màng mỏng. Trên thân ống có hai lỗ bấm bằng ngón tay. Ngoài ra, còn có một lỗ nhỏ, được gọi là 'lỗ nhị', nằm ở bên phải ống, cách đầu bịt màng khoảng 1/3 chiều dài.
**Cách chơi**
Khi chơi lỗ nhị, người nghệ sĩ thổi vào đầu ống theo phương ngang, trong khi dùng ngón tay bấm hai lỗ trên thân ống để tạo ra các nốt nhạc khác nhau. Đồng thời, họ cũng dùng ngón tay trái để che và mở lỗ nhị, tạo ra những âm thanh đặc trưng của nhạc cụ này.
**Nguồn gốc tên gọi**
Tên gọi 'lỗ nhị' xuất phát từ lỗ nhỏ trên thân ống trúc. Khi người chơi dùng ngón tay che mở lỗ này, luồng khí thổi sẽ tạo ra hai hướng âm khác nhau:
* Khi lỗ nhị đóng, luồng khí sẽ tập trung qua lỗ bấm ngón tay thứ nhất, tạo ra âm thanh trong, cao và vang.
* Khi lỗ nhị mở, một phần luồng khí sẽ thoát ra ngoài, tạo ra âm thanh đục, thấp và ấm hơn.
Do nhạc cụ này có hai hướng âm khác nhau, được điều khiển bởi lỗ nhỏ ở bên phải, nên được gọi là 'lỗ nhị'.
**Ý nghĩa lỗ nhị**
Lỗ nhị là một phần không thể thiếu của lỗ nhị, tạo nên đặc điểm âm sắc độc đáo của nhạc cụ này. Luồng khí thổi qua lỗ nhị đóng mở tạo ra sự đa dạng về âm thanh, từ cao đến thấp, từ trong đến đục.
Trong nhạc dân gian và nhạc cổ truyền Việt Nam, lỗ nhị thường được sử dụng để chơi những giai điệu trữ tình, da diết, như trong các bài hát quan họ, chèo, tuồng... Âm thanh của lỗ nhị hòa quyện với các nhạc cụ khác, tạo nên một bản sắc văn hóa đặc trưng và hấp dẫn của âm nhạc truyền thống.
